Vertaling van “affordance”

Wie weet een goede Nederlandse vertaling voor het woord affordance?

Voor zover ik weet, bestaat in het Nederlands geen 100% treffende vertaling. Zelf heb ik hierover geschreven:

“De term affordance is lastig te vertalen naar het Nederlands. Een vertaling van het
Engelse werkwoord ‘to afford’ kan zijn: ‘verschaffen’, ‘opleveren’ of ‘opbrengen’. Dit brengt
‘affordance’ tot ‘verschaffing’, ‘oplevering’ of ‘opbrengst’. Echter, de Nederlandse vertaling
dekt de lading niet helemaal en de term ‘affordance’ is gangbaar in wetenschappelijke
literatuur, vandaar ook in dit onderzoek de keuze voor de onvertaalde term.”

Hoewel ik het niet zo’n probleem vind om de term onvertaald te laten, ben ik toch benieuwd of iemand er toch iets Nederlands voor kan verzinnen dat de lading even goed dekt.

39 Comments

  1. Hmmm, ik worstel nu ook enorm met dit gekke woord. Misschien dat het woord ‘meerwaarde’ of ‘veronderstelde meerwaarde’ in de buurt komt van wat engelstaligen ermee bedoelen?

    • Marianne Verreijt

      Hallo Francine, bedankt voor je reactie. ‘Meerwaarde’ heeft ook naar mijn idee zeker te maken met affordance. Met de aanwezigheid van affordance biedt een ding of een situatie immers een meerwaarde voor de gebruiker. Maar ik denk dat meerwaarde een te ruim begrip is om het woord affordance te vervangen. Iets kan ook een meerwaarde bevatten zonder dat er sprake is van affordance. Bij een vertaling van affordance door ‘veronderstelde meerwaarde’ lijkt het erop dat de affordance per definitie in het ontwerp van het ding of de situatie gepland is. Maar volgens mij kan een affordance ook ongepland voorkomen, afhankelijk van de kennis en ervaringen van de individu (wat dat betreft ben ik een aanhanger van de beschrijving van Norman, zie Beschrijving van het concept ‘leeraffordances’).

      Wat zou je denken van de term ‘gebruikerswaarde’? Misschien zegt dat, net als affordance, iets over de wisselwerking tussen een ding en een individu: de waarde van het ding vanwege zijn eigen eigenschappen én de waarde die het ding kan hebben door de eigenschappen van de gebruiker.

      Ik ben benieuwd naar je mening.

    • Is bruikbaarheid een bruikbare vertaling van affordance

  2. Een vertaling voor affordance zou ‘indicatie’ of ‘aanwijzing’ kunnen zijn.

  3. Dr. Joost van Andel heeft dit woord bij zijn proefschrift “Woonomgeving en Kinderen ; Een onderzoek naar de invloed van ruimtelijke kenmerken en veranderingen van de woonomgeving op kinderen van 6 tot 12 jaar/Nuenen, 1985” onvertaald gelaten en gebruikt ‘Affordantie’.

    Hij verwijst op blz. 19 van zijn proefschrift (zie: http://alexandria.tue.nl/extra1/PRF4B/8508447.pdf) naar Schellekens die het begrip in Nederland zou hebben geïntroduceerd. Hij zou het begrip weer ontlenen aan Gibson die eronder verstaat: een specifieke combinatie van eigenschappen die een voorwerp of een omgeving bruikbaar maken voor mens of dier. (zie: http://www.learning-theories.com/affordance-theory-gibson.html).

    Dus ik zou in het nederlands gewoon ‘affordantie’ gebruiken als vertaling.

  4. christiaan roosendaal

    stimuleermeerwaarde
    Dag,
    van achter de koffie op een vroege ochtend zoekend naar uitleg, “plaatsing” van het woord.
    The possibilities for action provided to us by the environment, or ‘affordances’, are crucial for understanding skillful unreflective action.

    link:
    http://erikrietveld.wordpress.com/about-2/

    groet chris

  5. Na lang wikken en wegen kwam ik op de term ‘dienstbaar(heid)’ uit. De mate waarin een middel dienstbaar is aan de handeling die een gebruiker wil verrichten, is daarmee bepalend voor de wijze dat dit gereedschap benut kan worden.

  6. In het kader van ‘Education of attention’ is ‘handelingsmogelijkheden’ wat daar met affordances bedoeld wordt.
    Hoop dat je hier wat aan hebt en mee kunt.

  7. In het kader van
    ‘Education of attention’
    is handelingsmogelijkheid wat met affordance wordt bedoeld.

  8. Volgens mij moeten we terug naar een van de eerste suggesties: “verschaffing”.
    James Gibson heeft het woord zoals hij zelf beschrijft “(inl. hfdst 8) geïntroduceerd als een nieuw zelfstandig naamwoord afgeleidt van het werkwoord afford met als betekenis “what it provides / offers. Als we zoeken naar een Nederlands equivalent moeten we dus hetzelfde doen. De betekenis die veruit het dichtst bij zijn gebruik ligt is “verschaffen” met het voorbeeld:
    The tree affords a welcome shade wordt dat “verschaft een welkome schaduw”; vDalen vertaalt het voorbeeld met door “zorgt voor wat”, maar Gibson introduceerde het met voorbeelden uit het landschap. Een grot verschaft dan een goede schuilplaats, een ruimte tussen rotsen verschaft een doorgang.
    Ik worstelde ook al een tijdje met het begrip affordance en zocht een Nederlands equivalent voor mijn eigen begrip en kwam het best uit met verschaffen (niet voor mijn thesis in het Engels).

  9. Benoît Hermans

    Oproepingsstructuur

  10. Sofie Dujardin

    affordances ontdekken zijn actiemogelijkheden ontdekken
    Vb. peuter leert dat hij kan vallen op een steile helling, of hij leert de affordances van een rubberen poppetje namelijk piepen, erin kunnen knijpen, erin kunnen bijten bij pijnlijke tandjes.

  11. Frans sturkenboom

    Ik zou het gewoon vertalen met ‘handvaten’ dat we tegenwoordig juist in overdrachtelijke zin gebruiken: iemand een houvast of handvat bieden.

  12. Pingback: Spelen met identiteit op LinkedIn – Mediumvillage

  13. Vic Vervloet

    toepassingspotentieel vond ik als vertaling na het lezen van het boek van Frans de Waal “zijn we slim genoeg om te weten hoe slim dieren zijn?” (blz 77!)

  14. Hm, leuk nieuw woord, maar ik hou het maar bij ‘potentie’ of ‘mogelijkheid’.

  15. Verworvenheden is het woord waar je naar zoekt.

  16. Er is in het Nederlands geen handige vertaling voor het door de Gibsons ingevoerde begrip affordance. Dat merkte ik al destijds toen James Gibson het invoerde, en later toen Eleanor het nog eens uitwerkte. Het hinderde me niet zo, want ik dacht en noteerde toen vrijwel alleen over dit soort zaken in het Engels. Dat was op zich niet erg, want ik ben tweetalig opgegroeid en ik schrijf even vaak in het Engels als in het Nederlands. Maar in een Nederlandse omgeving werd het op de duur wel lastig, ja.

    Gelukkig heb ik nogal ervaring met het vertalen van boeken een artikelen, N->E en E->N, en ik moet vaak een eigen tekst uit het Engels in het Nederlands vertalen. Bij vertalen gaat het om het goed overbrengen van de bedoeling èn de gebruikswaarde, wat men ook wel het register van een woord noemt. Nu ging het bij de Gibsons in oorsprong om dingen of situaties die zich a.h.w. aanboden als geschikt voor een bepaalde benutting of hantering en dan in die zin gekend/herkend werden. Benutbaarheid zou in de buurt komen, maar mist dat aspect van zich a.h.w. aanbieden. Zodoende kwam ik op het volgende.

    In wat formeel Nederlands kun je wel zeggen dat een voorwerp of situatie zich (herkenbaar) leent tot iets, in de zin van zich aanbiedt als beschikbaar, benutbaar voor iets – zoals een boom met zijn schaduw zich leent tot aangenaam uitrusten. Ook heet het bijvoorbeeld dat iets bescherming verleent, in een nauwelijks andere betekenis dan ‘verschaft’. In eigen notities enz. ben ik daarom allengs het liefst het simpele woord ‘verlening’ gaan gebruiken. Binnenkort ga ik dat trouwens ook doen in een wat officiëlere tekst.

    Bedenk ten slotte dat in de begintijd ook ‘affordance’ voor sommigen een wat onwennig neologisme was. En verder hebben later velen het woord een ietsje anders gebruikt dan hoe de Gibsons het ooit bedoelden, maar de oorspronkelijke term bleef daarbij gewoon in gebruik – waarschijnlijk omdat het zo’n handzaam woord was.

  17. ik zou zeggen ‘voorkennis’
    Frans De Waal gebruikt deze term in ‘Zijn we slim genoeg om te weten hoe slim dieren zijn?’. Primaten gebruiken stokken kisten etc om bij voedsel te komen, maar dan hebben ze eerder (gebruik) van stokken gezien. Ze gaan er misschien wel weer verder in dan voorgangers.

  18. Het probleem is dat dit voorstel de waarnemer betreft, in plaats van wat waargenomen wordt, zoals bij het origineel. Elke vertaling van een in de ene taal ingeburgerde term moet kloppen met hoe de term in die ene taal gebruikt wordt. In dit geval moet men dan eerst kijken hoe de Gibsons de term bedoelden. Inmiddels gebruiken we in onze teksten van Verkeer-Zien de al eerderhier op deze website aangekondigde term ‘verlening’ (verband houdend met ‘zich lenen tot’ en ‘hulp verlenen bij’). Zie ons rapport ‘Naar een rustige weg en een onbeschadigd landschap’ (Evaluatie van een pilotproject in Montferland) op de verkeerzien website. De term wordt door lezers en toehoorders goed begrepen.

  19. wat ik begrijp van het gebruik van het woord affordances of cultural affordances is, dat enerzijds de acties/handelingen van de mens gericht zijn op een omgeving en dat anderzijds de omgeving de handelingen van de mens conditioneert. De wisselwerking is het cruciale aspect van affordances: de mens is handig en slim en de omgeving ook. Het probleem met het begrip affordances is, dat wij niet gewend zijn de omgeving een ‘slimheid’ toe te kennen of een kracht die ons stuurt, zonder religieus te worden. Het lastige aspect is de externe factor, die via de perceptie vervolgens leidt tot incorporatie van bepaalde handelingen. Het begrip conditie komt wel in de buurt en geeft ook wel aan dat er sprake is van een relationele constructie, maar lijkt meer een begrenzing te beschrijven van het denken dan een extensie. Misschien is ons woord ‘verruiming’ nog niet zo gek.

  20. Ik hanteerde het begrip al sinds eind jaren ’70, zij het destijds en later altijd in een engelstalige context. Het valt me op dat in het bovenstaande iedereen het woord opvat, toegespitst vanuit het specialisme dat zij of hij gewend is. Zo komt men tot tegenstrijdige voorstellen die alle voorbijgaan aan de algemene opzet van de Gibsons. Het gaat in beginsel alleen om het al dan niet toevallig op elkaar aansluiten van bijv. behoefte en aangebodene, wat voor aard die ook hebben. Zo is het ook overgenomen in bijv. de neurowetenschap, o.a. waar het ons waarnemen betreft. Zelf heb ik al lang geen bepaald specialisme meer (ik heb op teveel terreinen gewerkt), vandaar dat ik via het ‘zich lenen tot’ besloot om gewoon ‘verlening’ te gebruiken (zie boven). Dat heb ik het laatste jaar dan ook in verschillende stukken en communicaties gedaan, zonder enig probleem.

    • “Zich lenend tot” lijkt mij inderdaad de best dekkende typering van de nogal omvattende betekenis, die affordance in de enactivistische cognitieve school heeft gekregen na Gibson. Herkennen van de actiemogelijkheden in dingen, levende wezens en situaties: wat kun je ermee doen, waar nodigt het toe uit, waar dwingt het je toe, waar vraagt het om.
      Van Dale heeft het woord niet eens in zijn woordenboek opgenomen (laatste online versie).

  21. “Het gaat in beginsel alleen om het al dan niet toevallig op elkaar aansluiten van bijv. behoefte en aangebodene, wat voor aard die ook hebben”. Ik kwam het woord tegen in een filosofische boekje over het Boeddhisme. Er staat: Hoe kunnen wij boeddhistische inzichten aanwenden als affordance voor het moderne westerse denken.

  22. “Toegevoegde waarde” bevat de handeling die to afford in zich bergt en is in overeenstemming met de de voorgestelde vertalingen of omschrijvingen.

  23. Ik kwam deze definitie tegen: Affordance ”An object in the evironment will offer different possibilities of action depending upon the actors abilities, something that can be quite differentiated among humans based on age, training, congition, motivation and expertise.

    Faraj, S., & Azad, B. (2012). The Materiality of Technology: An
    Affordance Perspective. In P. M. Leonardi, B. A. Nardi, & J.
    Kallinikos (Eds.), Materiality and Organizing (pp. 1–22). Oxford
    University
    Press. http://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199664054.00
    3.0012

  24. Daniel Dennett die in zijn laatste boek de term affordance veel gebruikt omschrijft affordances als “things” that matter (in a brood sense of “thing”).

  25. Ik vind zelf het woord ‘gebruikersmogelijkheid’ goed weergeven wat Gibson’s bedoeling was. Een tafel heeft een aantal gebruiksmogelijkheden: je kunt er aan zitten, op staan, onder kruipen, hem verschuiven, demonteren. Wat je ermee doet hangt af van welke mogelijkheden je waarneemt (perceptie) en van je eigen fysieke mogelijkheden. Een klein kind kan eronder kruipen, maar hem niet verschuiven of demonteren. Gebruikersmogelijkheid slaat op de mogelijkheid die het object biedt in combinatie met de mogelijkheden die de gebruiker kan benutten.

  26. Hallo iedereen,

    Misschien een late reactie, maar ik worstelde ook met dit woord.

    Ik ben een usability consultant, iemand die zich bezig houdt met dingen geschikt te maken voor de mens die het gebruikt in een specifieke omgeving met een welbepaald doel.

    Doorgaans gaat het dan over iets gebruiksvriendelijker maken, maar niet altijd.

    Doch we dwalen af. Worstelen dus. Tot ik een paar jaar geleden het boek “Dictatuur van het design” las van Donald Norman.

    In de Nederlandse uitgave hebben ze dit woord vertaald als…

    …functionele eigenschap.

    Dit werkte voor mij, hopelijk voor jullie nu ook.

    Groeten,

    Edwin

  27. Misschien zou ‘ affordance ‘ vertaald kunnen worden met ‘het nut’ ? Het nut in de zin van ‘hoe het te gebruiken is’ , ‘nuttig te maken is’.

  28. Suggestief potentieel….?

  29. Ik lees het begrip als “activiteit’ , zoals een spelactiviteit. Zoals Gibson aangaf als een aparte zijnswijze tussen mens en wereld. Datgene wat gebeurt. De socioloog Norbert elias heeft dit aparte tussengebied uitgelegd mbt het voetbalspel.

  30. Ik kom uit op het begrip ‘vermogen’: een object (al dan niet fysiek) vermag íets’ te doen; het heeft een vermogen. Het klinkt wat kort door de bocht maar ik werk (mede t.b.v. onderwijs) het begrip momenteel uit.

  31. Bruikbaarheid? Ik vroeg het ChatGPT. Hier de conversatie: https://chat.openai.com/share/82b538df-2655-47cd-83e6-c0258cf7d053

    • Ik gebruik momenteel de volgende definitie: Technologie heeft een bepaald vermogen om de gebruiker bepaald gedrag te bewerkstelligen; het kan de mens iets laten doen. Dat vermogen noemen we Affordance is dus het intrinsieke vermogen van een object dat de gebruiker op een vooraf bepaalde manier – en met een vooraf bepaald doel, een bepaald gedrag laat vertonen.

    • Komt neer op: uitnodigend tot iets (specifieks) ermee doen. Iets bevredigends, nuttigs, vermijdends.

      • Ik plaats mijn definiëring van het concept Affordance – vermogen – in de decompositie van het fenomeen Technologie. Er is in elke technologie, van eenvoudig tot zeer gecompliceerde meerlaagse systeemtechnologie ,wat mij betreft sprake van dat wat het (intrinsieke) vermogen van een technologie vermag (Affordance), dat wat de gebruiker ermee kan en of wil (Agency), dat hoe de technologie wordt geaccepteerd (Acceptatie), welke, vooral emotionele effecten worden gevoeld (Affect) en hoe het landt in een groep gebruikers (Appropriatie). Affordance is dus wat mij betreft een zo klinisch mogelijke definiëring van wat de technologie (technisch gezien) ‘doet’ (een hamer hamert, een auto rijdt, een bel maakt geluid, een computer rekent, etc.). Maar, omdat ik pas sinds enige tijd bezig ben mijn 5 A’s in een ‘Technologie Decompositiemodel’ te plaatsen., zou ik een debat zeer op prijs stellen. (Mocht je mijn terminologie willen gebruike, vermeldt dan svp hoffelijk mijn naam: Kees Winkel, 2023.

        • Interessant. Genoteerd. Ik ken het alleen uit de enactieve benadering van cognitie als psychologisch begrip: enactief omdat cognitie beschouwd en begrepen moet worden als volledig vervlochten met actie (voortbewegen, handelen, communiceren). Skinner kijkt er ook zo tegenaan.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *